Ziele karczocha to roślina ozdobna, a jednocześnie lecznicza. Znany już od czasów starożytnych, obecnie przeżywa okres dużej popularności. Warto jednak spożywać go nie tylko ze względu na to, jak smakuje karczoch, ale też przez jego właściwości lecznicze. A jakie? I czy karczoch w suplementach jest równie wartościowy, jak świeży? Sprawdźmy!
Autorka:
diet. Żaneta Michalak
iZielnik.pl
Spis Treści
Co to jest karczoch?
Karczoch zwyczajny (Łac. Cynara scolymus) to roślina wieloletnia z rodziny astrowatych, pochodząca z Europy i Afryki. Uprawiana jest głównie we Włoszech, Francji, Niemczech, Hiszpanii i Szwajcarii. Surowcem zielarskim karczocha są jego liście. Łodyga karczocha jest masywna, ale niezbyt rozgałęziona. Dopiero w trakcie wzrostu rośliny na końcu łodygi wyrastają tak zwane rozety złożone z wielu liści. Liście karczocha mają od spodu delikatne włoski. Wspomniana rozeta tworzy koszyczki kwiatowe, a same kwiaty karczocha mają purpurowy kolor. Choć karczoch jest rośliną owocującą, to w polskim klimacie owocowanie zachodzi rzadko lub prawie wcale.
Jak smakuje karczoch?
Ziele karczocha ma charakterystyczny smak – delikatnie orzechowy, ale jednocześnie łagodnie cierpki i gorzkawy. Smak karczoch zawdzięcza związkowi zwanemu cynaryną. Niektórzy przyrównują to, jak smakuje karczoch do smaku szparagów, ale te drugie jednak cechują się dużo łagodniejszym aromatem.
Karczoch – właściwości:
Najważniejszymi substancjami leczniczymi występującymi w karczochu jest potas, wapń, fosfor i magnez, dodatkowo zawiera śladowe ilości witaminy C i E.
Jednak głównie jest ceniony za swoją niską zawartość kalorii i tłuszczu, dzięki czemu zapobiega odkładaniu się nadmiernej ilości cholesterolu i działa pozytywnie na układ krwionośny i pokarmowy. Ważnym składnikiem karczocha jest też inulina, czyli wielocukier z rodzaju błonnika. Nie jest on trawiony w ludzkim układzie pokarmowym, przez co oddziałuje on pozytywnie zarówno na proces odchudzania (zwiększa uczucie sytości po posiłku), ale i polepsza perystaltykę jelit i zmniejsza ryzyko rozwoju nowotworów, w tym nowotworu jelita grubego. Co więcej, inulina powoduje wzrost korzystnych gatunków bakterii w jelicie, poprawiając skład ilościowy i jakościowy mikrobiomu jelitowego. Dodatkowo wykazano, że inulina dostając się do jelita staje się pożywieniem dla bakterii jelitowych, a te wskutek trawienia inuliny wytwarzając krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe – te natomiast działają ochronnie na nabłonek jelitowy i wspomagają wzrost i rozwój dobroczynnych bakterii w jelicie.
Do najważniejszych działań leczniczych możemy zaliczyć: działanie moczopędne, żółciopędne, żółciotwórcze, odtruwające, obniżające cholesterol i regenerujące wątrobę. Ważnym związkiem z karczocha, który wpływa na wątrobę jest wspominana już cynaryna, czyli kwas 1,5-dikawoilochinowy. Zmniejsza on ryzyko otłuszczenia wątroby, pobudza produkcję żółci, działa obniżająco na cholesterol i regeneruje wątrobę. To dlatego tabletki z karczocha są ważnym lekiem ziołowym na wątrobę.
Karczoch jest źródłem polifenoli, zwłaszcza kwasu chlorogenowego, kumarowego, ferulowego, cynaryny, apigeniny, a także antocyjanów. Te składniki w dużej mierze odpowiadają za przeciwutleniające, a przez to także antynowotworowe i przeciw starzeniowe. Konkretnie polifenole karczocha cechują się też właściwościami hepatotwórczymi (regenerują wątrobę), hipocholesterolemicznymi (zmniejszają stężenie cholesterolu we krwi). Okazuje się, że 100 gramów gotowanych karczochów może zawierać aż 130 mg związków tego typu. Co ciekawe, wykazano że gotowanie karczocha zwiększa ilość dostępnych do spożycia polifenoli, tak więc wbrew pozorom gotowanie tego warzywa może być nawet korzystniejsze od spożywania go na surowo.
Ziele karczocha ma też działanie przeciwzapalne. Wyciąg z karczocha w suplementach, karczoch w tabletkach czy też herbata z karczocha mogą przy regularnym spożyciu zmniejszać produkcję tak zwanych cytokin prozapalnych, czyli związków inicjujących i rozwijających stany zapalne.
Karczoch – zastosowanie:
W związku z powyższym, właściwości karczocha można podsumować następująco:
- Moczopędne,
- Żółciopędne,
- Żółciotwórcze,
- Odtruwające,
- Regenerujące wątrobę,
- Obniżające cholesterol,
- Przeciwutleniające, przeciwstarzeniowe.
Natomiast jeśli chodzi o zastosowanie karczocha, można podkreślić niniejsze:
- Oczyszczanie żołądka,
- Ochrona wątroby,
- Polepszenie perystaltyki jelit,
- Usuwanie szkodliwych produktów przemiany materii,
- Wysoki poziom cholesterolu we krwi,
- Choroby wątroby związane z zaburzeniami wytwarzania i przepływu żółci,
- Cukrzyca,
- Nudności, dyspepsja,
- Profilaktyka antynowotworowa i przeciwstarzeniowa.
Warto jednak wspomnieć też o zastosowaniu karczocha w kuchni, bo jest to jeden z głównych kierunków wykorzystania tego warzywa. Zjada się pąki kwiatów, a właściwie „serce” karczocha, czyli pąk kwiatowy bez zgrubiałych liści. Młode „serca” karczocha można nawet zjadać na surowo, bez obróbki, a jedynie z dodatkiem wysokiej jakości oliwy z oliwek. Starsze pąki trzeba poddać obróbce termicznej, na przykład smaży się je na oliwie z oliwek (wtedy pąki otwierają się, niczym róża!). Karczochy są popularne zwłaszcza w kuchni włoskiej, podaje się je pieczone z oliwą i dodatkiem mięty albo z suszoną ikrą ryb. W Polsce jeśli już, to zjadamy marynowane karczochy jako dodatek do dań kuchni włoskiej, na przykład do pizzy czy makaronu.
Karczoch – przeciwwskazania:
Mimo swojego dobroczynnego działania na organizm, karczoch posiada też swoje wady. Nie powinien być spożywany przez osoby z nadwrażliwością na rośliny z rodziny astrowatych, osoby cierpiące na niedrożność dróg żółciowych oraz osoby, u których stwierdzono kamicę żółciową.
Należy ostrożnie stosować karczocha i suplementy z karczocha przez kobiety w ciąży. Preparaty z karczochem nie są wskazane gdy masz nadwrażliwość na rośliny z rodziny Compositae (Złożone) – choć ta ostatnia występuje stosunkowo rzadko.
Produkty z karczochem należy stosować zgodnie z wymaganiami producenta i wytycznymi lekarza. Nie należy stosować po terminie ważności. Należy przechowywać w miejscu niedostępnym i niewidocznym dla dzieci, w odpowiedniej temperaturze i szczelnie zamkniętym opakowaniu. Przy stosowaniu należy zwrócić uwagę na datę ważności widniejącą na opakowaniu.
Co ciekawe, karczoch u większości osób nie powoduje żadnych reakcji alergicznych czy uczuleniowych, jako warzywo jest niemal zupełnie bezpieczny. Jednak trzeba pamiętać, że to dość nietrwała roślina i dosyć szybko pojawia się na nim pleśń.
Karczoch - działania uboczne:
W rzadkich przypadkach po zastosowaniu karczocha – suplementy mogą powodować reakcję uczuleniową albo dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Nie są one jednak spotykane często, a zwłaszcza nie w przypadku stosowania się do zaleceń producenta suplementu. Stosunkowo niebezpieczną sytuacją jest korzystanie z karczocha i suplementów w razie niedrożności układu żółciowego. Bowiem karczoch pobudza wytwarzanie żółci, a gdy jej przepływ jest zaburzony, może dojść do zagrożenia zdrowia, a nawet życia w ciężkich sytuacjach.
Karczochy – cena:
Ziele karczocha można kupić w różnego rodzaju formie. Na przykład sok z liści karczocha kosztuje około 15 złotych za 500 ml. Z kolei karczoch w tabletkach czy też kapsułkach w przeliczeniu na miesięczną kurację to wydatek około 15-30 zł. Karczoch można znaleźć też w formie suszonej herbatki, której koszt to tylko kilka złotych za 50 gramów. Jest to więc produkt stosunkowo niedrogi, a o silnym dobroczynnym działaniu – zwłaszcza w przypadku dolegliwości ze strony układu pokarmowego.
A jakie są właściwości brzozy? Zachęcamy do przeczytania naszego artykułu na ten temat – być może zdziwisz się, że to nie tylko popularne drzewo, ale także roślina lecznicza!
Bibliografia:
- Teterycz D. i wsp.: KARCZOCH ZWYCZAJNY (CYNARA SCOLYMUS) – INNOWACYJNY SUROWIEC O BOGATYCH WŁAŚCIWOŚCIACH LECZNICZYCH. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych nr 593, 2018, 87–100.
- Michalak-Majewska, Monika & Teterycz, Dorota: Karczoch zwyczajny innowacyjny surowiec o szerokim zastosowaniu. 1/2018: 32-35
-p.webp)
