Gluten dla niemowlaka - kiedy i jak wprowadzać do diety? 15.08.2022

Polecane produkty bezglutenowe

Spis Treści

Kiedy gluten dla niemowlaka?

Gluten to polipeptyd obecny w ziarnach zbóż: pszenicy, żyta, owsa czy jęczmienia. Spotkać go więc można w chlebie, ciastach czy naturalnych kaszkach dla dzieci. Bardziej szczegółowa definicja sformułowana przez WHO określa gluten jako nierozpuszczalną w wodzie frakcję białka obecnego w pszenicy, życie, jęczmieniu, owsie oraz ich pochodnych, a także w odmianach mieszańcowych. Identyfikuje się w nim włókniste gluteniny należące do białek globularnych oraz gliadyny przynależne do prolamin, a także albuminy i globuliny, które występują w mniejszej ilości.

Gluten nie ma zbyt dużych wartości odżywczych, ale to ceniony w piekarnictwie składnik. Nadaje wypiekom elastyczności. Poza tym sprawia, że na dłużej zachowują dobry wygląd oraz świeżość. Dzięki glutenowi wszelkiego rodzaju wypieki stają się o wiele lżejsze i bardziej puszyste.

Do niedawna zalecenia żywieniowe dla dzieci w pierwszym roku życia mówiły, że ekspozycję na gluten należy przeprowadzać stopniowo od ok. 10. miesiąca po urodzeniu. Dzisiaj wątpliwości odnośnie tego, jak wprowadzać gluten jest nadal wiele, ale aktualne wytyczne nie są już tak restrykcyjne. Co to oznacza? Otóż składnik ten może być włączany do jadłospisu malucha, gdy rozpoczniemy rozszerzanie diety niemowlaka i nie później niż do 12 miesiąca życia.

Jak możemy przeczytać w Zaleceniach Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, zgodnie z rekomendacjami komitetu żywienia ESPGHAN nie jest wskazane zarówno zbyt wczesne (<4 m.ż.) jak i zbyt późne (>7 m.ż.) włączanie glutenu do diety niemowlaka. Sprawdźmy zatem, czy rodzaj mleka, jakie podawane jest dziecku ma wpływ na to, kiedy powinno ono otrzymać po raz pierwszy gluten. Od kiedy słoiczki dla niemowlaka zawierające dodatek zbóż lub kaszki mogą być bezpiecznie podawane?

Kiedy wprowadzać gluten przy karmieniu piersią?

Zacznijmy od tego jak podawać gluten niemowlakowi karmionemu piersią. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznaje, że przez pierwsze pół roku życia dziecka, najlepszą formą karmienia jest podawanie wyłącznie mleka matki. Zgodnie z tymi wytycznymi, rozszerzanie diety powinno więc nastąpić po ukończeniu 6. miesiąca życia. Jednak  zarówno Polskie Towarzystwo Gastrologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (PTGHiŻD) jak i  Europejskie Towarzystwo Gastroenterologii i Gastroenterologii Dziecięcej (ESP­GHAN, ang. Eu­ro­pe­an So­cie­ty for Pa­edia­tric Ga­stro­en­te­ro­lo­gy, He­pa­to­lo­gy and Nu­tri­tion) podają, że pierwsze produkty, w tym te zawierające gluten, można wprowadzać do jadłospisu dziecka pomiędzy 17. a 26. tygodniem życia. Niektóre dane naukowe wręcz sugerują, że należy wprowadzać gluten jeszcze w okresie, nim dziecko przestanie być karmione piersią. Nie wykazano, aby opóźnianie ekspozycji na ten składnik wiązało się z mniejszym ryzykiem występowania celiakii lub alergii pokarmowej u dziecka.

Od kiedy gluten dla niemowląt karmionych sztucznie?

Kiedy natomiast wprowadzić gluten do diety niemowlaka karmionego mlekiem modyfikowanym? Można i powinno się robić to dokładnie w tym samym przedziale czasowym, który dotyczy niemowląt karmionych wyłącznie piersią. Najodpowiedniejszy moment przypada zatem na okres pomiędzy 4 a 7 miesiącem życia i nie później niż do ukończenia pierwszego roku.

Polecane produkty bezglutenowe

Jak wprowadzić gluten dla niemowlaka?

Skoro wiemy już kiedy, odpowiedzmy także na pytanie jak wprowadzić gluten dla niemowlaka? Przyjęło się, że włączanie tego składnika do diety odbywa się głównie poprzez podawanie kasz. Przestarzałe już obecnie zalecenia mówiły o stopniowej ekspozycji na gluten, co polegało na dodawaniu przez kilka kolejnych tygodni kilku gram kaszy manny do mleka lub innych posiłków. Uważano wówczas, że tego rodzaju postępowanie może uchronić dziecko przed ewentualnym rozwojem celiakii. Późniejsze badania wydają się przeczyć tej tezie. Nie zmienia to jednak faktu, że produkty glutenowe, podobnie jak każdy inny nowy składnik w diecie niemowlęcia, warto podawać początkowo w niewielkich ilościach i przez pewien czas obserwować reakcje organizmu. 

Poza kaszami, gluten stanowi składnik sporej  liczby produktów spożywczych, które śmiało możemy podawać dziecku jeśli jest już w stanie samodzielnie gryźć i przeżuwać. Przykładem mogą być pieczywo lub makaron, a także zdrowe przekąski dla dzieci.

Jak zatem widać wprowadzanie glutenu do diety niemowlaka nie jest szczególnie skomplikowane. Jeśli jednak obserwujemy jakiekolwiek niepokojące objawy, głównie zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (biegunki, zaparcia, wymioty, przelewanie w brzuszku, cuchnące stolce ), należy skonsultować się z lekarzem pediatrą. Objawy te mogą sugerować nietolerancję lub celiakię, czyli chorobę trzewną.  U osób cierpiących na to schorzenie spożywanie glutenu prowadzi do uszkodzeń jelita, a co za tym idzie, zaburzeń wchłaniania składników odżywczych z pożywienia.

Wprawdzie celiakia najczęściej wykrywana jest w okresie przedszkolnym i szkolnym, jednak diagnozuje się ją już także w wieku niemowlęcym. Jednymi z charakterystycznych objawów są zaburzenia prawidłowego wzrastania oraz przybierania na wadze. Bardzo często dzieci z niezdiagnozowaną jeszcze chorobą trzewną są niższe i drobniejsze od swoich rówieśników.  

Podawanie glutenu niemowlakom ze stwierdzoną celiakią jest wykluczone. Unikanie tego składnika w diecie to najważniejsza i w zasadzie jedyna forma terapii. Ścisłe przestrzeganie diety bezglutenowej obowiązuje chorego przez całe życie. Należy zatem na dobre wyłączyć z niej pszenicę, jęczmień, żyto, owies (bezglutenowe zboża to: ryż, kukurydza, gryka, proso, komosa ryżowa). Wiąże się to z nie lada wyzwaniem, ponieważ gluten obecny jest w wielu produktach, które z pozoru wydają się być go pozbawione. O braku obecności tego składnika świadczy symbol przekreślonego kłosa. Wybierając tego rodzaju produkty mamy pewność, że są w pełni bezpieczne dla dzieci z nietolerancją glutenu lub celiaką.

Pamiętajmy też, że zapobiegawcza eliminacja glutenu z diety młodego człowieka lub opóźnianie jego podawania maluchowi, nie mają żadnego uzasadnienia. Podobnie jak w przypadku skazy białkowej u dzieci nabiał wykluczany jest po postawieniu diagnozy przez lekarza, tak samo gluten należy wyłączyć z diety dopiero wówczas, gdy mamy pewność odnośnie występowania nietolerancji tego składnika lub celiakii. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że nietolerancja na gluten (inaczej alergia) nie wiąże się z uszkodzeniami wyściółki jelit i, w przeciwieństwie do celiakii, dzieci mogą z niej wyrosnąć. Tak samo jak celiakia, alergia wymaga jednak wykluczania z diety produktów zawierających gluten.

Jak podać gluten niemowlakowi?

Kiedy wprowadzamy gluten do diety dziecka, trzymajmy się podstawowych zasad związanych z rozszerzaniem jadłospisu niemowlaka. Oczywiście najprostszym sposobem jest wykorzystywanie w tym celu różnego rodzaju kasz, np. kaszy manny. Poza tym, do zbóż zawierających gluten należą:

• pszenica;
• jęczmień;
• żyto;
• pszenżyto.

Rozpocznijmy od podania niewielkiej ilości kaszki glutenowej, a jeśli wprowadzamy ją już dziecku, które poznało inne smaki, dla urozmaicenia można podać ją z dodatkiem potartych owoców, np. jabłek. To także dobry sposób na niejadka, który w wieku przedszkolnym stroni od śniadań bazujących na kanapkach.

Kiedy gluten u niemowlaka został wprowadzony poprzez naturalne kaszki, śmiało możemy także rozpocząć podawanie innych produktów zawierających ten składnik. Chleb, bułki, makaron, owsiane ciasteczka bez cukru to przykłady kilku z nich. Poza tym nie ma reguły, która mówiłaby, że to właśnie kasza musi być pierwszym glutenowym pokarmem w jadłospisie dziecka. To raczej utarty schemat.

Jeśli np. jesteśmy zwolennikami karmienia metodą BLW (ang. Baby Led Weaning), czyli omijamy etap podawania papek i karmienia łyżeczką, pieczywo będzie znakomitym sposobem na wdrożenie maluchowi glutenu, jeśli planujemy go wprowadzić w okolicach 7 miesiąca życia dziecka. Zgodnie ze schematem żywienia opracowanym przez Sekcję Żywieniową Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, pieczywo w diecie dziecka powinno znaleźć się właśnie w przedziale pomiędzy 7 a 12. miesiącem życia. W tym okresie maluch zwykle już dość sprawnie przeżuwa.

W przypadku jakichkolwiek wątpliwości związanych z rozszerzaniem diety i wprowadzaniem do niej glutenu, warto zasięgnąć opinii pediatry lub dietetyka specjalizującego się w żywieniu dzieci.

Bibliografia:

1. http://kosmos.icm.edu.pl/PDF/2016/293.pdf
2. https://ptp.edu.pl/files/Standardy_Medyczne_2014_Zalecenia_ywienia_.pdf
3. http://alergia.org.pl/wp-content/uploads/2017/08/Alergia-pokarmowa-na-m%C4%85k%C4%99-i-celiakia.pdf
4. https://ptghizd.pl/cm/uploads/2021/04/smp_01_2021_zasady_zywienia_zdrowych_niemowlat.pdf
5. https://www.who.int/health-topics/complementary-feeding#tab=tab_1